DIALEKT

NYNORSK

FORKLARING

LYD

F (side 7)

føre n.

føre

1) ”sleaføre”, ”skiføre”, 2) fleire av same art eller familie, ordet kjem av «følkæføre»:
folk av same sorten (litt nedsetjande uttrykk)

førefall n.

førefall

dårleg sledaføre når snøen tinar mot våren, sjå ”fælaføldn”

førfallsdag

forfallsdag

2. februar, ”kjyndelsmæss”

førfara se v.,-fór

forfara seg

ta feil

førfarast v.,
-færst, -forst

forfarast

bli øydelagd, vera dårleg vedlikehalde, forfalle

førfælast v.,-dest

forferdast

bli forfæld, skremd; «gje se ændæ åvær»

førføttæ v.,-a

setja ny del på eit klesplagg, i staden for den delen som er utsliten

førglaggæ se v.,-a

forrekne seg

ta feil og lure seg sjølv

førgløymæ se v.,-dæ

forgløyme seg

gløyme seg bort

førgå se v.,-jikk

forgå seg

gå fem på, bli lurt, ”gå skoddne tå se”

førhæftæ v.,-a

forhefte

hefte bort, slik at det ein skal gjera tek lenger tid enn ein hadde tenkt; ”e vart burthæfta”

førjold

forgjord

1) forheksa, 2) vill etter noko

førk m.

fork

1) kraftig og stor kar

førkjæ f.

førkje

som førk, men om kvinner

førkjært

forkjært

«ta dæ førkjært»: om vanskelege tilhøve, eller om å gjera eit feilgrep

førklaringji f.

forklaringi

uttydingsboka til katekisma; Luthers vesle katekismus

førkvifsa

forkvifsa

ør og usikker, i villreie, uviss på kva ein skal gjera, «førfjamsa»

førkåmen

forkomen

dårleg stelt, om dyr og folk som det kunne gå ille med

førlagd

førlagd

stor, med sterk, kraftig kroppsbygning

førlift

forlibt

forelska

førliin

forliden

”dæ æ ingjin ti førliin”: det er enno ikkje for seint

førlisæ v.,-tæ

forlise

tape, miste

førloa

forsømt

vanskjøtta (om ein gard); også brukt ”førdoa”

førløva se v.,-a

forlove seg

love meir enn ein kan halde

førmana v.,-tæ

formane

åtvara; «førmaning»: åtvaring

førmastæle

formasteleg

ergerleg, utgjort (kraftuttrykk)

førmuandes

formuande

velståande, velhalden

førmæining f.

formeining

(for-)meining, tru

førmå v.,-ddæ

formå

ha noko til overs, makte å yte noko; sjå ”må i von”

førnæmja v.,-næmdæ

fornemja

ane, oppdaga, få el. ha ei aning om

førnedræls m.

fornedring

førnøn

for naud

som trengst; «har dæ kji førnøn»: treng det ikkje

førr

før

«førr i tin»: før i tida

førrøynæ se v.,-a

forrøyne seg

røyne seg for hardt

førråén

forråen

slapp, overoppheita (om dyr eller menneske)

førsakt

forsagt

1) etter avtalen, brukt om pass og stell av dyr, t.d. når dei hadde kyr for andre over
sommaren (det var vanleg med to bismarpund med ost og to med smør av kvar kyr),
2) forsagt, stillfarande; sjå ”sakt”

før-sé

for seg

1) for seg, kvikk, motsett ”unnsele”: ”lite før-se”,
2) småfrekk; ”ettesitan”, «læggji se ette nokon”

førsælja se v.,-ldæ

forselja

koma i skade for å selja noko for billeg

førskreva se v.,-a

forskreva seg

stega for langt ut

førsmedæle

forsmedeleg

pinleg, flautt

førsmå v.,-ddæ

forsmå

vraka, avvise

førstiræ v.,-dæ

forstire

glo; «vart so førstyrd»: vart undren

førsvallæ se v.,-a

forsnakke seg

førsyn n.

forsyn

kår; livøyre; «brukæle førsyn»: når kårfolka hadde eigne krøter og/eller ein eigen del av
eigedomen som dei arbeidde på så lenge dei makta det

førsæta v.-ttæ

forsetja

halde fram

før ta se v. førtok

forta seg

ta i for mykje og få skade av det

førtenæ v.-tæ

fortene, fortinne

1) fortene, vera verd noko ære, 2) fortinne, trekkje over med tinn
(innsida av koparkjelar vart t.d.”førtena”)

førtenest f.

forteneste

førtrytæ v.,-tråut

fortryte

bli fornærma, krenkt (også avkorta til berre «trytæ»; «tråut so på dættan længji»)